Süt ve süt ürünleri tüketimine bağlı olarak mide ve bağırsaklarda gaz ve hazım zorluğuna neden olan laktoz intoleransı, oldukça yaygın bir durumdur.
Başlangıç evresindeyken şişlik, kabızlık ya da ishal gibi bağırsak ve mide sorunlarına neden olan laktoz intoleransı, tedavi edilmediğinde birçok sağlık sorununun ortaya çıkmasına zemin hazırlar ve /veya hali hazırda var olan hastalık ya da sendromların hızlı bir şekilde ilerlemesine, akut seviyelere ulaşmasına neden olabilir.
Laktoz Nedir?
Laktoz sütte bulunan şeker türüdür. Özellikle inek sütü ve diğer hayvanlardan elde edilen tam yağlı süt, yüksek oranda süt şekeri içerir. Peynir, yoğurt ve tüm diğer süt ürünleri farklı miktarlarda laktoz barındırır.
İçeriğinde süt veya süt ürünü bulunan besinler de laktoz içermektedir. Dolayısıyla laktoz sadece süt ve süt ürünleri ile değil aslından birçok paketli gıda ve hazır yemekle vücudumuza girer.
Marketten aldığımız hemen her gıdanın içeriğinde peynir altı suyu bulunur. Peynir altı suyu laktoz içeren ve tükettiğimizin farkında bile olmadığımız güçlü süt şekeri kaynaklarından biridir.
Laktoz İntoleransı Nedir?
Süt ve süt ürünlerini sindirebilmek için ihtiyacımız olan laktaz enzimi vücutta eksik olduğunda ya da hiç olmadığında laktoz şekerini parçalıyamayız. Bu durumda ince bağırsaklar laktozu sindiremez. İnce bağırsaktan kalın bağırsağa geçen sindirilememiş laktoz, şişkinlik, ishal, karın ağrısı, gaz gibi yaygın sorunlara neden olur.
Laktoz İntoleransı Neden Olur?
Laktoz, disakkarit denen bir tür çift şekerdir; 1 glikoz, 1 galaktoz molekülünden meydana gelir. İnce bağırsakta emilebilmesi için bu bileşik molekülün, glikoz ve galaktoz olarak parçalarına ayrılması gerekir. Laktaz enzimi bu görevi yerine getirmekle yükümlüdür. Yeterince laktaz enzimi bulunmadığı takdirde laktoz emilimi gerçekleştirilemez.
Tüm memeliler annelerinin sütünü sindirilebilecek şekilde dünyaya gelir. Anne sütünde bulunan laktozu bu yüzden sorunsuz bir şekilde sindirebilir bebekler. Fakat bir başka annenin sütündeki şeker, karbonhidrat ya da protein diğer türler için uygun olmayabilir.
Laktoz intoleransı, süt tüketimi ve süt endüstrisi ile ilgili halihazırda devam eden büyük bir tartışmanın konusudur. Burada bu tartışmanın detaylarına girmeyeceğiz. Fakat dünya üzerindeki insan nüfusunun yüzde yetmişinden fazlasında laktoz intoleransı olduğu artık bilimsel araştırmalarla ifade edilmekte olduğunun altını çizmek gerekir.
Laktoz İntoleransı Belirtileri
Süt ve süt ürünleri tükettikten sonra mide ve bağırsaklarda ortaya çıkan gaz, şişkinlik, ishal ve karın ağrısı gibi şikayetler laktoz intoleransının en bilinen belirtileridir.
Hangi seviyede bir intolerans olduğuna ve kişinin diğer sağlık durumlarına bağlı olarak laktoz intoleransının farklı etkileri ve belirtileri söz konusu olabilir. Cilt alerjileri ve hastalıkları, baş ağrısı, kas ağrıları, kalpte aritmi, dikkat dağınıklığı, asabiyet gibi birçok farklı alanda laktoz intoleransına bağlı semptomlar ortaya çıkabilir.
Laktoz İntoleransı Nasıl Tespit Edilir?
Laktoz intoleransı verdiği rahatsızlık nedeniyle çoğu zaman kendini kolayca belli eder. Mide ya da bağırsak şikayetiyle doktora başvurulmasına ya da sürekli şişkinlik, ödem ve kilo sorunu nedeniyle diyetisyene gidilmesine neden olur.
İnce bağırsaktan biyopsi, dışkı testi, laktoz nefes testi ve laktoz intolerans testi gibi farklı testler bu amaçla kullanılan yöntem ve araçlardır.
Bedenimiz, aldığımız besinlerin bize iyi gelip gelmediğini her zaman anlatmanın bir yolunu bulur. Bir sorun varsa bunu birtakım rahatsızlıklarla gösterir, belli eder. Bu noktada önemli olan özellikle öğün sonraları, yediklerimizin bedenimizde nasıl bir etki yarattığını gözlemlemektir.
Laktoz intoleransında diyetisyen olarak yöntemimiz süt ve süt ürünlerinin karşı vücudun reaksiyonlarını takip etmek şeklindedir. Aynı zamanda bazı testler sayesinde laktoz intoleransını teşhis etmek de mümkündür.
Laktoz İntoleransı Çeşitleri
Laktoz intoleransı Primer Laktoz Intoleransı, Sekonder Laktoz Intoleransı ve Ontogenetik Laktoz Intoleransı olmak üzere üç türde incelenmektedir. Primer laktoz intoleransı tedavi edilmediği takdirde sekonder yani laktoz intoleransının ikincil evresine dönüşür. Bu aşamada özellikle otoiümün hastalıklar ve kilo kontrol sorunlarına neden olduğu için beslenme danışmanlığının önemli konularından bir haline gelir.
Primer laktoz intoleransıdan laktaz enzimi ya hiç bulunmaz ya da yetersizdir. Süt ve süt ürünü tükettikten hemen sonra karın ağrısı, şişkinlik, ishal gibi reaksiyonlar ortaya çıkar. Bu durumda laktoz alımı durdurulmalıdır. İnce bağırsaklarda laktaz enzimini artıracak şekilde bir beslenme planı takip edilir. Süt ve süt ürünleri kademeli olarak yeniden beslenmeye eklenir.
Sekonder laktoz intoleransı ince bağırsaklarda laktik asitin sindirilememesi nedeniyle ortaya çıkan hasarın neden olduğu daha ağır sonuçları olan türüdür. Çölyak ya da geçirgen bağırsak sendromu gibi hastalıklar nedeniyle ortaya çıkabilir.
Laktoz İntoleransında Beslenme Nasıl Nasıl Olmalı?
Süt ve süt ürünler, kırmızı et, laktoz içeren tüm diğer besinler ve paketli gıda tüketimi tamamen durdurulur ya da porsiyon kısıtlamasına gidilir. Bağırsak duvarını onarana kadar laktozsuz besinlerden oluşan bir diyet uygulanır.
Laktoz intoleransının seviyesi ve kişinin kalsiyum, protein ve B12 depoları beslenme planı oluşturulmadan önce incelenmelidir. Gerekirse besin takviyeleri ile diyet destelenir. Peynir gibi bağımlılık yapan gıdaları bırakmak ilk başta zor gelebilir ve beslenme biraz da geleneksel bir durum olduğu için bu tedavi sırasında hastanın kişisel tercihleri de hesaba katılarak sürdürülebilir bir diyet planı ile adım adım ilerlemek, intolerans çok şiddetli boyutlarda değilse, konforlu bir tercih olabilir.
Laktoz İntoleransı Diyet
Laktoz intoleransı varsa ve laktozsuz beslenme modeline görecekse, beslenme yetersizliğine neden olmamak için diyetisyen desteği alınmalıdır.
Sekonder laktoz intoleransına bağlı olarak ortaya çıkan bağışıklık sistemi hastalıkları ve kilo sorunları gibi bir durumda, beslenme alışkanlıklarının tamamen değişmesi için beslenme uzmanı ile uzun soluklu bir yola çıkılması gerekir.
Beslenme planı ek olarak enzim takviyesi, kontrollü olarak laktoza maruz bırakma ve probiyotik ve prebiyotik yüklemesi gibi yöntemler laktoz intoleransı diyetinde başvurduğumuz yöntemlerdir.
Laktoz İntoleransında Yasaklı Besinler?
- Süt, sütlü tatlılar, sütlü çikolata, süt ve süt tozu içeren tüm besin, içecek ve tatlandırıcılar.
- Tüm peynir çeşitleri, peynir içeren tüm tatlı ve yemekler, peynir altı suyu içeren tüm gıdalar, aroma vericiler.
- Yoğurt, yoğurttan yapılan ve yoğurt içeren, örneğin tarhana gibi, tüm besinler.
- Kırmızı et ve kırmızı et ürünleri
- Tereyağı ve tereyağı içeren tüm tatlılar, yemekler, pastane ürünleri, paketli gıdalar.
- Ayran.
- Kefir.
Laktoz İntoleransında Ne Yenir?
Laktoz intoleransı olan kişilerde genel yaklaşım laktozsuz süt ve süt ürünleri kullanmak yönündedir. Bunun yerine bir süre süt ve süt ürünlerini kesmenin ve diğer kalsiyum kaynaklarını beslenmeye dahil etmenin daha faydalı olduğunu düşünüyoruz.
Süt yerine bitkisel sütler tercih edilebilir. Özellikle badem gibi zengin kalsiyum kaynaklarından elde edilen bitkisel sütler, günlük süt kullanım ihtiyacını karşılamak için harika bir alternatiftir.
- Yağlı küçük deniz balıkları.
- Badem, badem sütü ve badem sütünden yoğurt ya da peynirler.
- Yulaf, yulaf sütü ve yulaf sütünden yapılmış yoğurt ya da peynirler.
- Fındık, ceviz, kaju gibi yağlı kuru yemişlerin çiğ formu ve bunlardan üretilen bitkisel sütler ve yan ürünler.
- Keten tohumu.
- Kümes hayvanları.
- Yumurta.
- Tüm sebze ve meyveler.
Pınar Demirkaya, deneyimli bir beslenme uzmanı olarak kendi beslenme ve danışmanlık merkezinde, danışanlarının ideal vücut ağırlığına ve sağlıklı beden durumlarına kavuşması için çalışmalarını sürdürmektedir.
- Sağlıklı Kilo Almanın Yolları - 23 Nisan 2024
- Lipödem ve Beslenme Tedavisi - 19 Nisan 2024
- Hipertansiyon ve Beslenme - 15 Nisan 2024